Dvije najtransparentnije opštine – Podgorica i Bijelo Polje – imaju nešto malo manje od tri petine mogućih poena, odnosno 58 poena. To ukazuje da crnogorske opštine moraju mnogo više raditi na unaprijeđenju transparentnosti svog rada, zaključuje se u Indeksu transparentnosti crnogorskih opština koji je objavio CGO.
Za potrebe istraživanja, istraživački tim CGO-a izvršio je opsežan uvid u zvanične Internet prezentacije svih opština, a u skladu sa unaprijed pripremljenim metodološkim okvirom koji je u osnovi imao provjeru dostupnosti informacija i dokumenata od javnog značaja. Taj uvid je izvršen tokom januara i februara 2020.godine, uz napomenu da je nekoliko stavki dodatno provjereno tokom marta 2020.godine. Shodno tome, Indeks transparentnosti crnogorskih opština za 2019.godinu obuhvata podatke koji su se nalazili na sajtovima opština do navedenog perioda u kojem su istraživači provjeravali dostupnost dokumenata/informacija, a što znači da su moguća odstupanja ukoliko su informacije/dokumenti postavljani kasnije ili su se mijenjali sajtovi opština.
Tražene informacije od javnog značaja su grupisane u šest tematskih oblasti: skupština opštine, budžet, borba protiv korupcije, dostupnost opštih informacija, javne nabavke, javne rasprave i javni konkursi. Svaka od navedenih oblasti sadržala je set pitanja koja su korespondirala sa prepoznatim potrebama građana i građanki, ali i organizacija civilnog društva u cilju uspješnog praćenja javnih politika na lokalu i korišćenja servisa lokalnih uprava. Takođe, radi se o informacijama/dokumentima koji su definisani nizom zakonskih i podzakonskih akata i kao takvi bi morali biti lako dostupni. Kompletan spisak je uključio 61 pitanje sa maksimalnih 100 poena. Pitanja su nosila različit broj bodova, od 1 do 2 za informaciju/dokumenta koji postoje, a za polovične informacije/dokumente istraživački tim je dijelio broj poena u odnosu na to koliko od informacije/dokumenta nedostaje, dok je 0 poena bilo dato tamo gdje nije bilo nikakvih traženih infomacija/dokumenata u datoj oblasti.
Najbolje ocijenjene opštine – Bijelo Polje i Glavni grad Podgorica – imale su po 58 poena, dok je najlošije ocijenjena opština Gusinje sa 19 poena.
Međutim, i ovakva situacija predstavlja određeni iskorak kod dijela opština u poređenju sa ranijim istraživanjima transparentnosti opština koje je CGO sprovodio, iako ona nisu bila detaljna i sistematična kao što je to Indeks transparentnosti crnogorskih opština. Dodatno, vizuelno su sajtovi interesantniji i pregledniji nego ranije, a što korisniku olakšava pronalaženje informacija. Takođe, na većini sajtova istaknuta su određena pitanja od interesa javnosti. Te kategorije u formi zasebnih banera se nalaze na sredini ili sa strane, a uključuju budžet, javne nabavke, dokumenta, slobodan pristup informacijama, javne ustanove, itd. No, ključni nedostaci se identifikuju u sadržaju, odnosno nedostatku brojnih informacija i dokumenata, što otežava građanima i građankama mogućnost da se informišu o stanju u opštini i njenim dugoročnim planovima.
Kada se posmatra transparentnost opština kroz regionalni presjek, jug prednjači sa zbirnom prosječnom ocjenom od 43.40, slijedi centralni dio sa 41.16, pa sjeverni sa 38.42 poena.
Na transparentnost ne utiče da li je u opštinama na vlasti vladajuća koalicija na državnom nivou ili partije koje su na državnom nivou opozicija. Prosjek za opštine koje vodi opozicija je 40.80, odnosno 40.78 poena za one u kojima je na vlasti vladajuća koalicija sa državnog nivoa.
Veličina i broj stanovnika opština nemaju poseban uticaj na stepen transparentnosti.
Pitanje transparentnosti opština je, iako potcijenjeno, veoma značajano za efektivno suzbijanje korupcije, ali i za praćenje javnih politika na lokalnom nivou i pobošljanje servisa koje opštine pružaju građanima i građankama. Postoji niz informacija/dokumenata koje nijedna opština nije imala na svom sajtu. Na primjer, ni za jednu opštinu nema podataka kako su poimenice glasali odbornici tokom 2019.godine, koji su termini za prijem građana i građanki kod gradonačelnika/predsjednika opštine, koliko su sredstava opredjeljivali medijima u 2019.godini, ili kako se sprovode planovi integriteta i lokalni antikorupcijski planovi tokom 2019.godine jer tih izvještaja nema.
Ovakve prakse se moraju mijenjati kako bi građani i građanke, ali i ostali zainteresovani akteri, imali lako dostupnu i punu informaciju o radu opština. Takođe, time se prevenira bilo kakvo pogrešno tumačenje ili nerazumijevanje jer vakum u kojem nema zvaničnih informacija može kreirati probleme svim stranama, ali i rezultirati nepovjerenjem u sistem lokalnih samouprava.
Stoga, Indeks transparentnosti crnogorskih opština može biti mapa puta za one opštine koje žele da unaprjeđuju svoju otvorenost za zainteresovane strane. Naredna mjerenja će pokazati koliko su tome crnogorske opštine bile posvećene.
Ovaj izvještaj je nastao kao dio projekta Smjestimo korupciju u muzej, koji realizuje Centar za građansko obrazovanje (CGO) u partnerstvu sa nevladinim organizacijama CeMI iz Podgorice, Bonum iz Pljevalja, UL-Info iz Ulcinja i Za Druga iz Petrovca, u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Agencijom za sprječavanje korupcije (ASK), a uz finansijsku podršku Delegacije EU u Crnoj Gori i kofinansiranje Ministarstva javne uprave.
Mira Popović, koordinatorka programa Demokratizacija i evropeizacija